Якташ р?ссамыбыз ?хм?т Иб?тулла улы Китаев б?генге Мордовия Республикасы Торбеево районы Татар Й?н? авылында 1925нче елны? 15нче февраленд? туа. Ул - белемле гаил? д?вамы. Иб?тулла улы ?хм?тне? бабакасы авыл мулласы була. Ул гар?п, фарсы, т?рек ??м инглиз телл?рен белг?н ??м шул телл?рд? газета-журналлар яздырып алып укыган, китаплар да ?ыйган. 1930нчы колхозлашу елларында «дошман» кавеме дип бу гаил?не Себерг? куалар. Кино ?чен шундый версия яши. Р?сем ясарга нич? яшьт? кереш?е т?г?л билгеле т?гел, ?мма 10 яшьлек ?хм?т р?семн?р конкурсында ?зене? и?аты бел?н беренчел?кне яулаган кеше. Шул вакыт кыю адым ясый ул: Сталинга ?зене? р?сем ясау тел?ген тормышка ашыру ?чен ярд?м сорап хат яза. Китаевлар яш?г?н Себер поселениесен? бернич? атнадан ?авап килеп т?ш?; военный килеп ?хм?тк? юлга ?ыенырга куша, аннары поездга утыртып ?иб?р?. Санкт-Петербургта (ул заманда Ленинград була) аны каршы алып яшь с?л?тле балалар ?чен булган интернатка урнаштыралар. ?хм?т Китаев аны у?ышлы т?мамлап,  М?ск??д?ге Суриков институтында (МГХИ) белем ала; аны т?мамлагач – профессионал р?ссам була. Мулла оныгы – соцреализм мастеры. Гомере буе татар милл?тле М?ск?? р?ссамы булып яши.
?.И. Китаев и?атын жанрлы картиналар язу бел?н башлап ?иб?р?, ? 1960нчы еллардан портретлар яза башлый. Б?тенсоюз к?рг?зм?л?ренд? (1950,1955,1960) катнаша. М?ск??д? р?ссамнар м?кт?бенд? укыта. И?атында гади кешел?рне, аларны? к?чле ??м кимчелекле яклары бел?н с?р?тл?г?н. Я?арыш чорында В.И.Ленинны? ?ит?кче буларак т?гел, ? кешелекле кеше сыйфатларын к?рс?теп портретын да ясаган. ?хм?т Китаевны? яраткан ?йтеме «Словам должно быть тесно, а мыслям просторно» язылган картиналарында чагыла. Аларны укыйсы кил?: картиналарында кешене? эчке д?ньясын ??м к??елен к?р?се?,  аннан д?рт ??м соклану йотасы?, сихрилекне ??м га??пл?н?не ачасы?, алардан яхшылыкка омтылыш аласы?. Яшь чактагы шундый полотнолары арасында «Любовь моей юности», «На свидании», «Мы идем в новую жизнь», «Вечерняя школа», «Пушкин и Бенкендорф» ??м башкалар бар. Советлар бидермайеры  (ампир ??м романтизм кушылмасы) стиленд? эшл?нелг?нн?р.
?хм?т Китаевны? авырлык ??м т?земле-лек, намуслык ??м идеялелек бел?н сугарылган тормыш ??м и?ади тарихы сокландыра. Ул б?генге кешел?рг? ?итеп бетм?г?н к?пм?д?ни-лелек сыйфатларына хас. Р?ссам ?зе катнашкан 1990нчы ел к?рг?зм?сене? ?з?генд?  Мордовияне? Татар Й?н? авылында гомер итк?н М?йс?р? ?бисе с?р?тл?нг?н «Оныгы бел?н ?би» (1974 елда язылган)  диг?н картинасы - татар ?бил?рен? ??йк?л дип кабул ител?. Гар?п теленд? алтын х?рефл?р бел?н татар ?бил?рен? ??йк?л дип т? язылган. Авторны? р?семенд? 50 елдан со?гы ист?леге. Анда татар рухлы авыл кешесе ?ылысы, ?би ??м бала – буыннар чылбыры д?вамы. ?хм?т Иб?тулла улы татар исемен, Россия кешесе исемен горурланып й?ртк?н.  Туган ягына еш кайтып торган; Татар Й?н?сен? еш килеп, туганнары-дуслары бел?н аралашкан, эскизларын булдырган. Тагы ул туган ягын фотога т?шерерг? яраткан. Васыяте буенча (13.07.1996.) а?а яш?рг?, яратырга ??м и?ат ит?рг? к?ч бирг?н кече Ватаны – Татар Й?н?сенд? ?ирл?нг?н.  Якташ буларак, бер ген? ?йбер - аны? и?ат ?имешл?ре ки? ??мгыятьчелекк? аз билгеле булуы борчый, ?ит?рлек ?йр?нелм?г?н ?ле. 1950нче еллардагы яшь Китаев  и?атын совет с?нгатен б?ял??че искусствоведлар ??м коллекционерлар бел?н ген? б?ял?н?. ?хм?т Иб?тулла улы Китаев «заслуженный» да, лауреат исемен д? й?ртми. Ул гади р?ссам. Аны? исеме Татар д?ньясына тагы да тир?нр?к ?йр?нелеп билгеле булсын иде.

Наил? Насырова,
Интернет материаллардан кулланып