?ни! Шушы с?зне ишет? бел?н кеше к??елен? к?пме ?ылы хисл?р, нинди яктылык сирпел?! Балачакта, ?нил?ребезне? муенына сарылып ?ск?нд?, без бу с?зне чиксез ярату, шатлык, л?зз?тле куаныч бел?н ?йт?без. ? еллар ?теп, читт? яши башлагач, ул сагынулы, мо?лы сагышка т?рел?. Тик газиз ?нк?йл?ребезне? х?ер-фатихасы бел?н эшл?нг?н эшл?ребез, кылган гам?лл?ребез у?ышка барып тоташа, изге догалары б?ла-казадан саклый, дошманнардан яклый. Газиз ?нк?йл?р каршында гади кеше д?, зур т?р?л?р д? бала гына.Тагы бер тапкыр ?нил?ребезг? р?хм?тл?ребезне белдер? буларак 29нчы ноябрьд? Аналар к?нен билгел?п ?т?без. Б?ген, б?йр?м алдыннан, Темник районыны? Тархан авылында яш??че биш бала анасы Ф?рид? Ислам кызы Дулатова турында язарга булдык.
Ф?рид? Ислам кызы Лаишева - Дулатова 1943 елны, 8 ел Б?ек Ватан сугышы алдыннан, гаил?д?ге ?ч баланы? и? олысы буларак д?ньяга кил?. Илебезг? фашист илбасарлары б?реп керг?ч ?к, гаил? башы Ислам Лаишев Б?ек Ватан сугышына фашистларга каршы сугышырга кит?. Озакламый «Сугышта х?б?рсез югалган» диг?н кара кайгылы к?газь ?тил?ре хакында килеп т?ш?.
Татарларда бер бик матур ??м ш?фкатьле гад?т яши: туганнарны беркайчан ташламаска. Шулай Лаишевлар гаил?сен Мордовияд?ге бабалары, Б?ек Ватан сугышы елларындагы ?лемн?н коткару ?чен, ерак Мурманск ш???ренд? югалып бетм?сенн?р дип, килене бел?н ?ч оныгын Тархан авылына алып кайта. Кайту юлы озын ??м куркыныч була. Эвакуациял?нг?н халык бел?н тулган эшелонны бернич? тапкыр фашист самолетлары бомбага тота. ?мма Мордовияг? ашкынып кайтучылар ис?н-имин Темник якларына килеп ?ит?л?р.Тархан авылыны? тыйнак хезм?тк?ре Ф?рид? Ислам кызы Дулатованы? шундый авыр ??м озак була балачак юлы.
Авыл тормышы бел?н яш?п китк?н Ф?рид? апага, олы яш?еш юлына басу ?чен, бик к?п эшл?рг? туры килг?н. Сугыштан со?гы авыр елларда ?тиле гаил?л?рг? д? ?и?ел т?гел иде, ? ятим калганнарга икел?т? авырга туры килде: эшл?де д? ул эшл?де - бик тырышты Ф?рид? Ислам кызы. Тормышы аны? олы х?рм?тк? лаек, ч?нки бар гомерен колхозларындагы авыр хезм?тт? ?т?.
- М?кт?п скамьясыннан ук олы апалар бел?н бертигез Жданов исеменд?ге колхозыбызда хезм?т иттем, - дип иск? ала Ф?рид? Ислам кызы. - Сугыш ??м аннан со?гы еллар колхоз председателе булып бик яхшы эшл?г?н Анна Дмитриевна Рябованы оныта алмыйм. Балаларга, м?кт?пк? берн?рс? киеп барырга булмаган чакта, колхозда киез итекл?р-валенкалар суктыртып ??м гаил?л?рд?ге балаларга да ?леш чыгара иде. Бу колхоз председателебез яхшылыгы. Безне? д?, абыем бел?н икебезг?, бер пар валенкабыз бар иде. Шуны чиратлашып м?кт?пк? киеп й?рдек т?: бер к?н ул кия, бер к?н мин. Шулай белем алдык без.
?иде класс т?мамлаган яшь?смер Ф?рид? Ислам кызы кош асрау фермасына эшк? урнаша. Тырышып эшли, йорт-?ирл?ренд? ?нисен? д? булышып ?лгер?. Мал-туар, кош-корт асрап, ?ил?к-?имеш, яшелч? ?стереп яш?г?н гаил?д? эш бет?мени?!
К?нн?р бер-бер артлы ?теп, еллар ага. Шулай ?крен ген?, к?тм?г?нд?, м?х?бб?т кил? а?а да. 1964 елда т?п героебыз булдыклы тракторист ??м комбайнер булып хезм?т итк?н тархан егетен?, Р?хим Дулатовка кия?г? д? чыга. Тормыш г?рл?п кит?, яшь гаил? шаулатып яши башлый. Эш бел?н берг? бер-бер артлы ?ч лачын малай ??м к?б?л?кт?й матур кыз туа. Элек бит х?к?м?т ?ч елга кад?р балаларын т?рбиял?п ?стер? ?чен хезм?тт?н азат итми иде. Барлы-юклы бернич? ай ??м ?аман хезм?т. Ф?рид? Ислам кызы Дулатова тырышып колхозларында т?рлед?н-т?рле вазыйфаларны башкарды: иген кырларында ипи ?стерде, бозаулар карады, сыерлар сауды. Гади крестьян хезм?тенд? ?ск?н ханым, башкарган эшл?рене? барысын да, ихлас к??елд?н ?т?п килде. Шу?а балалары да хезм?тне яратырга ?йр?неп т?рбиял?ндел?р.
- Бу елларда отпуск диг?н н?рс?не колхоз хезм?тк?ре белм?де. Шу?а балаларыбызны ?зебез бел?н эшк? й?рт? идек. Бигър?к ??й к?нн?ренд?. Х?теремд? б?генг? кад?р шундый бер к?ренеш ачык сакланып калган. Ашлыкны агулап маташкан чагыбыз, ? балаларым зерносклад янында уйнап маташа. Безне? янга килг?н колхоз председателебез В. С. Терешкин балаларымны? агулы склад янында уйнаганнарын к?реп алган. Читк? чакырып с?кте ?земне ??м ж?лл?п: «Забирай детей и иди домой», дип ?йг? кайтарды. Со?рак ми?а авыл м?кт?бебезд? уборщицалык урынын т?гъдим итте ул. Шул вазыйфада лаеклы ялга кад?р хезм?т иттем. Мен? нинди ?ит?кчел?р бар иде.
Ф?рид? Ислам кызыны? тормыш ипт?ше яшьли бакыйлыкка к?ч?, ?мма улларын механизаторлык эшен? ?йр?-теп калдырырга ?лгер?. Шул вакыт техника бел?н кызыксынган уртанчы улы Рефатка бар механизаторлык осталыгын ?йр?т?.  Ул бит 7 класстан ук, каникуллар вакытында, ?тисе бел?н берг? Тархан иген кырларыннан у?ышны берг?л?п ?ыя башлаган.
Язмыш Ф?рид? ханыма б?хет т?, кайгыны да бир?. Ул ике улын, й?р?к парясын югалта. Кайгыдан к?зл?ренд? яшьл?р кипм?с т?сле тоела а?а, ?мма к?чле рух, батыр ана й?р?ге яш?рг? к?ч бир?. Ул бит калган баларына - кадерле Ана ??м алты оныкларына - с?екле ?бил?ре. Йортларыннан беркайчан да б?р?к?т китм?сен иде аларны?.
?нк?й - ул изге зат. ?г?р битл?ренн?н назлы жилл?р ирк?л?с?, сандугачлар сайраулары, агач яфраклары леперд?тк?н авазлар, й?р?ге?? кереп, б?гыре?не ?зс?, бел - бу ?ние? рухы булыр. ?г?р син шатлансан, л?зз?т алсан, б?хете?не тапса?, бел - ??мм?се д? ?ние?не? йокысыз т?нн?ренн?н, кайнар к?з яшьл?ренн?н, «балам, б?гырь кис?гем» дип к?рг?н ачы газап – михн?тл?ренн?н. ?кен?л?рем кимр?к булсын дис?н, алар ис?н чакта карашларына к?л?г? т?шерм?, матур яш?ве?, игелекле гам?лл?ре? бел?н с?ендер. Ана кеше ??рбер баласыны? б?хетен? ача т?р?з?. Ана си?а гел яхшылык тели, гаепл?ре? булса – кичер?; тугрылыклы булып калыйк гомер буе Ана диг?н к?рк?м кешег?. Барча Аналарга зур р?хм?т.

Н.Х?лил