Кеше агач бел?н охшашлымы? Милл?т урманга охшыймы? Мин яшьт?н ук к?рдем: агачлар – акыллылар, ку?еллел?р. Алар куана да, борчыла да бел?л?р. Кеше кебек агачлар ?с? иде безне? ?ебез янында – Ельник районыны? К?геш авылында. Бу – тал агачлары, аларны ?тием ?з бала чагында безне? йортта утырткан булган. Б?ек Ватан сугышыннан кайтмаган ?тисе Х?снеддин ??м абые Р?хим бел?н утырткан булгандыр дип уйлыйм. К?рше малайлар да аларга булышканнардыр.Шаулап ?с?л?р иде бу таллар безне? ?ебез каршысында. Х?зер, еллар узгач, ми?а шулай ишетел?: татар авылларында агачлар да татарча шаулый, татарча “с?йл?ш?”. Сыерчыклар да, без ясаган “?йл?рен?” ?ылы яклардан кайтып, татарча сайраганнардыр яшел ботаклар арасында. Ничек к?т? идек яз башларында сыерчыкларны? безне? авылга кайтуларын. Яфрак ярган агачлар да бу ?ырчы кошларны, куанып, к?т?л?р иде...
Безне, авыл балаларын, ?ти-?нил?ребезд?н башка, болыннар, к?лл?р, атлар, сыерлар т?рбиял?дел?р. Агачлар да безне т?рбиял?дел?р, туган ?ирд?н аерылмаска, ?илл?рг? бирелм?ск? ?йр?ттел?р. Шу?а к?р? – кешел?рне д? агачларга охшатам, ? милл?тне охшатам – урманга.
Никтер безне? К?геш авылында ?йл?р каршында к?бр?к т? таллар утыртылган. Агачлар  бел?н дус торган безне? миш?рл?р агачларда ?з яклаучыларын, к?р?се?, к?рг?нн?р. ?илл?рд?н, бураннардан таллар яклаганнар безне? халыкны, матурлыкны да авылларыбызда к?б?йтк?нн?р.
Д?ньяда к?п алдакчылык, усаллык. Усаллык бел?н алдакчылык д?ньяны да тетеп бара, халыкны да юк ит?. Шул усаллыкларны? бересе – коррупция. Безне? кешел?р арасында бер берсен? ышаныч аз калды. Бер берсен ярату, х?рм?т ит? д? бик азайды. ? бер беребезне х?рм?т ит?сез безг? милл?тне сакларга бик авыр булыр. Таллардан ?йр?нерг? вакыт ?итм?деме – бер беребезг? ышанычлы кешел?р булырга? Табигатька да безне? янда ?и?елер?к булыр яш?рг?. Б?генге к?нд? кеше табигатьне р?н?ет?, кимсет?. Л?кин чыдамсыз калган табигать “й?р?кл?н?” д? бел?: кешег? вакытлап кир?ген бир?.
? таллар алдамыйлар, усаллыкны белмил?р. Алар – ышанычлылар. Кешег? д? кир?к, таллардан мисал алып, ышанычлы булырга. Милл?тк? д?, милл?т булып калыр ?чен, урманнан кир?к мисал алырга – берл?шеп яш?г?н урманнан.
Бармы Мордовия татарларында берд?млек? Татарлыкны саклау бел?н чын к??елд?н кызыксыну бармы? И?тимагый оешмаларыбыз тырышамы, татарны? м?д?ниятен алгарак ?иб?реп, татарларны берл?штерерг?? Яки бу оешма ?ит?кчел?ре, “д?рес” к?рен? торган с?зл?р зур трибуналардан с?йл?п, ?з ?зл?рен “лидерга” санап, бу с?зл?р бел?н ген? ?з эшл?рен башлыйлар да, бетер?л?р д??
Мордовияда хакимият татарларга к?п ярд?м ит?: б?йр?мн?р оештыра, газета чыгара, радиопередача эфирга ?иб?р?, татар теле укытучылары пединститутта ?зерли. Л?кин татарга ?зен? ?з милли м?д?нияте кир?км?с?, ?з туган теле кир?кле булмаса, кем аны татар булып д?нья й?зенд? калдырала?
Кир?кме безг? б?ген кил?ч?к гасырлар турында, “возрождение традиций» турында к?п с?йл?рг?? Яки – Алладан безг? бирелг?н вакытта ?зебез турында беренчед?н уйларга кир?к? Р?х?тл?неп татар теленд? с?йл?шерг?, балаларны татар телен?, татар традциял?рен?, ислам денен? ?йр?терг?? ? инде алар ?зл?ре шул ук эшне д?вам ит?рл?р ?зл?рене? кил?ч?к вакытларында...
Агачлар да ?з эшл?рен ?зл?ре д?вам ит?л?р. Бернич? ел элек минем ?тием сынган тал ботагын ?ирг? утыртты. Тизд?н ук бу ботак туган жире бел?н урта тел тапты, яшь агач булып ?с? башлады, ике-?ч елдан со? зур агачка ?верелде. Бу тал х?зер д? безне? ?й каршысында ?с?, ?йне ?илл?рд?н саклый, к?кк? тартыла. К?кл?р бел?н татарча с?йли. Нинди телд? тагын к?кл?р бел?н с?йл?сен татар авылындагы тал?
Нишл?рг? безг?? Я?а агачлар утыртырга. Алар да татарча с?йл?шсен ?чен. Бигр?к т? – ?зебезг? татар телен ташламаска.  Агачлардан гына татар телен ишетеп калырга Алла боермасын...

Камиль Тангалычев