3 308 кешеле Татар Пешл? авылы Рузаевка районындагы Пешл? диг?н елга буена урнашкан. 17нче гасыр башларында барлыкка килг?н авыл турында Инсар уезды суды документларында язылган. Анда Ураз диг?н князьг? (1641) бу ?ирл?рне? бирел?е турында ?йтелг?н. Шулай итеп, Уразаевка (Рузаевка) бел?н Татар Пешл? авыллары барлыкка килг?нн?р.«Список населённых мест Пензенской губернии» (1869) диг?н документта болай диелг?н: «Пишля - деревня казённая из 345 дворов (2 255 чел.) Инсарского уезда; действовали 4 мечети. По переписи 1913 г., в Татарской Пишле было 584 двора (3 607 чел.); 3 татарские школы, 5 хлебозапасных магазинов, 2 пожарные машины, мельница с нефтяным двигателем и 8 ветряных, 3 маслобойки и просодранки, 4 кузницы, кирпичный сарай. В 1929 г. из 28 дворов образован колхоз «К?ч» («Сила»; председатель И. Ф. Земин), в 1939 г. - 2-й, «Чаткы» («Искра»), с 1958 г. - укрупнённое хозяйство «Россия», с 1997 г. - 2 КФХ”.
Икенче ел Пешл? администрациясен Шабаева Халид? Ибра?им кызы ?ит?кли. Ул бу авылда туып-?ск?н, Татар Пешл? урта м?кт?бен т?мамлаган, 1989 елда Б?тенроссия текстиль ??м ?и?ел с?н?гать (промышленность) институтын т?мамлап, инженер-технолог белгечлеген ала. Байтак еллар М?ск??д? эшл?г?нн?н со?, туган авылына картайган ?нисен кадерл?рг? дип кайта ??м шунда яш?п кала. Халид? Ибра?им кызына Татар Пешл? авылы администрациясе ?ит?кчесе вазыйфасын й?клил?р. Перспективалы ?ит?кче авыл проблемалары бел?н яши. Ху?алыкта х?л ит?се м?сь?л?л?рне? берсе д? Халид? Ибра?им кызысыз тормышка ашмый. ?мма к?п тырышып та, ?зе турында с?йл?рг? яратмаган ?ит?кчед?н шул м?гълуматны гына белеп алдым. Ул ??рвакыт авылы, халкы турында с?йл?де.
Б?ек Ватан сугышы турында иск? алганда, Ил бел?н берг? Татар Пешл? халкы да Ватанын сакларга кит?. К?бесе кайтмый. Сугышта вафат булганнарга ша?ит итеп авыл уртасында ??йк?л тора; ??рвакыт ч?ч?кл?р куела. Б?ген алар ист?. Б?ек Ватан сугышыннан кайткан ветераннары, кызганычка каршы, к?нн?н-к?н азая. 1980нче елларда Татар Пешл? авылында 200д?н артык булсалар, б?ген алар ?ч??: Чугунов М?х?мм?т?ан Иматетдин улы, Кондров С?миулла Абулла улы (газетабызда аны? турында язган идек), Бикмурзин К?лимулла Х?с?ен улы.
1925нче елны? 10нчы октябренд? Татар Пешл?сенд? туып-?ск?н Чугунов М?х?мм?т?ан Иматетдин улы бел?н очрашып с?йл?шерг? д? насыйп булды. Ул, б?т?н авыл халкы кебек ук, замана баласы була, хезм?т бел?н ?с?, беренче белемне туган авылында ала ??м 7 ел сугышта була (Б?ек Ватан ??м Япон сугышларында). Со?ыннан Таджикистандагы Чкаловск ш???ре сугыш кир?к-ярагы ?зерли торган заводта утыз елдан артык хезм?т ит?, гаил? кора. ?мма кешене ??рвакыт туган ягы ?зен? тартып тора. М?х?мм?т?ан Иматетдин улы Пешл?сен? кайткач, икенче хатыны – Н?йм? Д??л?тша кызы бел?н матур тормыш коралар. Б?ген 88 яшьлек авыру М?х?мм?т?ан Иматетдин улын килене Л?йл? ?амал кызы Чугунова карап т?рбияли. Картлар, ветераннар безд? кадер - х?рм?тт?.
Россия программасын тормышка ашырып, Пешл?д? туып гомер итк?н Исмаил Якуп улы бел?н Равза Исмаил кызы Шариповларга Рузаевка ш???ренд? я?а квартира бир?л?р; б?ген алар Рузаевка ш???ренд? яшил?р.
Шариповларны? берг? тормыш ит? биографиял?ре 65 ел элек башланган, ик?н. Ик?? ?ч бала, 8 онык ??м 7 правнукны кеше итк?нн?р! Равза Исмаил кызы гомере буе Пешл? укучыларына а?-белем бирг?н, т?рбиял?г?н. Ул, башлангыч сыйныф укытучысы буларак, елаганны? – башыннан сыйпап юаткан, карандаш - д?фт?ре булмаганнарга – китереп бирг?н, белем алырга тел?г?нн?рг? – ?ст?м? материаллар да китереп белем нечк?лекл?рен? т?шендерг?н. Аны? укучылары арасында мактаулы кешел?р байтак.
? Исмаил Якуп улы Шариповка, Б?ек Ватан сугышына китк?нд?, тулы 17 яшь т? булып ?итм?г?н була. ?л ?з тел?ге бел?н дошманга каршы сугышырга кит?. Танкка каршы взводта элемт?че, связист булыларак дошманны тар-мар итк?н. «Элемт?чесез артиллерия ?л?!», - ди сугыш еллары турында с?йл?г?нд? ветеран. Б?ген а?а кадер – х?рм?т. Район ?ит?кчесе Нина Васильевна Иняткина Татар Пешл?сен д? к?зд?н югалтмый, авыл проблемалары бел?н яши. Халкы бел?н очраша. Россия х?к?м?тебез Б?ек Ватан сугышы ветераннарына т?рле льготалар булдырган. И? олыларыннан берсе – квартира. Татар Пешл? авылында йорт т?зерг? ?ир, районда – квартира б?леп бир?л?р. Рузаевка районы ?ит?кчесе бел?н ветераннарны? бер очрашуы турында «Рузаевские вести” газетасында болай диел?: “ Он был очень растроган визитом главы администрации: «Надо же, сама хозяйка района ко мне пожаловала!». Бу очрашу икенче тапкыр ик?н аларны?. Бернич? ел алдан Шариповлар Нина Васильевна Иняткина бел?н берг?л?п ч?й эчк?нд?, ?йл?рен? су керт? турында сагынганнар – тизд?н ?йл?ренд? су чылтырап ага башлаган. «Теперь у нас даже душевая кабина есть. Спасибо огромное. Вы, Нина Васильевна, для района просто находка! - обнимая гостью, говорил ветеран. – Воодушевили вы меня, аж жить дальше хочется!»
Б?генге газлы, ?з?к сулы, асфальт юллы 8 урамлы ??м 10 урамчыклы Татар Пешл? авылында гомуми урта м?кт?п, китапхан?, М?д?ният йорты, балалар бакчасы, 8 кибет эшли (тугызынчысы т?зел?), Б?ек Ватан сугышында вафат булган якташларына ??йк?л, Ш?риф Камалга мрамор такта куелган, ике м?чет эшл?п кил?. Барыннан да ?лг?ре - Татар Пешл? авылы халкы бел?н бай. Бу авыл татар классик язучысы Ш?риф Камалны тудырган, аны? исемен яш?г?н урамы, м?кт?бе й?рт?. Аны? бел?н горурланып, ел саен т?рле чаралар ?тк?р?л?р, ? юбилей к?нн?ренд? республика, регионара очрашулар, ист?лекле мероприятиял?р уздыралар. 2014 ел башында ?т?ч?к юбилей чаралары турында уйланалар.
Татар Пешл? авылында хезм?т династиял?ре байтак. Авылны? 95 яшьлек х?рм?тле кешесе - Шапшаева Бибисара Али кызы, Б?ек Ватан сугышы елларында авыл Советында хезм?т итк?н, кызы – Безрукова Алия Мизам кызы, 40 ел д?вамында у?ышлы авыл администрациясе ?ит?кчесене? урынбасары булып эшл?г?н. Алия Мизамовнаны? кызы – Безрукова Рушания Мубиновна, утыз елдан артык Татар Пешл? авылы администрациясенд? тырышып хезм?т ит?. Тагы атказанган агроном Д??л?тша Джарулла улы Гурин, атказанган м?гариф хезм?тк?ре Р?ис? Сирач кызы Горбунова бу авылда туып-?ск?нн?р, алдынгы хезм?тл?ре бел?н х?рм?т яулаганнар. У?ышлары бел?н шатландырган 4 фермер эшл?п кил?. Т??риб?ле, эшм?к?р - предпринимательлек эшл?ре Мордовия, Россия б?л?кл?ре бел?н билгел?нг?н, авыл Советы депутатлары - Ильшат Джиханша улы Демкин (Тат.-Пешл? авылы депутатлары Советы председателе) бел?н Раис Бартан улы Дубинников. Алар авыл проблемалары бел?н яшил?р, ??ръяклап ярд?м ит?л?р. “Раис Бартан улына водопроводка чокыр казыгандагы “золотая ручка” диг?н ?йбер н?рс? ул ??м аны кайдан табып була диг?н сорау бел?н шалтыраттым. Эше бик тыгыз булса да, ярд?м итте. Еш кына ярд?м кулын суза ул, зур р?хм?т. Пешл?не чистартканда эксковаторга я мен?рг?, я т?ш?рг? туры килде ??м ху?алыкта шундый эшл?р байтак; авыл ?стенд? т?рле проблемалар туып кына тора. Республикабыз авыл администрациял?рен к?бр?к хатын-кызлар ?ит?кли, ир-атларыбыз ?ит?кл?с? иде, - ди Халид? Ибра?им кызы с?зен д?вам итеп. Колхозыбыз таркалгач, ике зур ху?алык барлыкка килде. Халык колхозда да, я?а ху?алыкларда да тырышып хезм?т ит?л?р. Озак еллар сыер савучы булып, хезм?т ветераны исемен й?ртк?н Мухаева Абид? ?хм?т кызы, бозаулар караучы Чугунова Р?ис? Закир кызы бел?н Чугунова Сафия Закир кызы кебекл?р кил?ч?к буынга ?рн?к булып торалар”. Олылар аена багышлап ?тк?релг?н кич?д? алар да катнашканнар. Быел х?к?м?тк? ит, с?т тапшыру буенча Пешл? администрациясене? у?ышлары Рузаевка районы ?ит?кчесе Грамотасы бел?н б?л?кл?нг?нн?р. Тагы яшь, ?сеп кил?че Пешл? эшм?к?рл?рен санап китте ?ит?кче: 29 яшьлек Чугунов Дамир Р?ст?м улы, Мангушев Рамис Альберт улы ??м алардан яшь Зеников Андрей Харис улы. Алар да авылларында матур кил?ч?к т?з?д? ?леш керт?л?р. Килеп чыккан проблемаларны берг? х?л ит?рг? тырышалар. Администрация командасындагы тырыш хезм?тк?рл?р Халид? Ибра?им кызыны? чын ярд?мчел?ре. ?з ?лк?л?рен? кагылган эшне ?ирен? ?иткереп башкарырга тырышалар, ?мма барысы да алардан гына тормаган очраклар байтак. Бу вазыйфада ?ле яшь булуына карамастан, Х.И.Шабаева ?ит?кчелегенд? Пешл? елгасын чистартканнар, авыл урамнары юлларына ?лешч? ремонт ясаганнар, ? ремонтлыйсылары – Центральная, Садовая, Овражная урамнары юллары. Б?ген Пешл? елгасы аркылы к?перне ремонтка япканнар. Йортларга су керт? буенча булган проблемаларны чиш?рг? тырышалар. Ш?риф Камал урамы (тау башында урнашкан), Лесная, Луговаяларга керт?сел?ре бар дип планлаштырганнар. Кил?ч?кт? эшлисе эшл?ре байтак, планнар зур. Комплекслы т?зелеш (Программа «Устойчивое развитие села на 2014-17, 2020гг.») буенча яшьл?рг? котеджлар, м?кт?п, балалар бакчасы, кыскасы - инфраструктура булдыру планлаштырылган. Татар Пешл?сенд? туучы балалар саны арта, бу шатландыра. “Юлдаш» газетасында Пешл? авылы балалар бакчасыны? бинасы иске диг?н проблеманы яктырткан идек. ? б?ген, ягъни агымдагы елны? декабрь аенда перспектива бел?н, 2014-15нче елларга туачак балалар саны 87 булса да, 95 урынлы балалар бакчасы бинасын т?зи башларлар. Шулай г?р килеп, тырышып яши Татар Пешл? авылы.

Наил? Насырова