Мордовияд? авыл халкы кош-кортны элек-элект?н к?пл?п асрый. Шу?а к?р? язгы чорда, бакча эшл?ренн?н тыш, б?бк?-чебеш алу да ??р ху?абик?не борчыган м?сь?л?л?рне? берсе. Борчыган диюем юктан т?гел. Район базарларында, авылларда б?бк?, чебеш т?къдим итеп й?р?чел?р к?п. Кайбер очракта акчаны? ?илг? очуы, чебешл?рне? ?с? алмавы к??елне кыра. ? без б?ген у?ган эшкуар ??м аны? бер-берсен ?здыра-уздыра ?ск?н кошлары турында с?з алып барырбыз. Эшм?к?р с?зен ишет?г? минем к?з алдыма тырыш, у?ган, булган кешел?р килеп баса. Темник районындагы Тархан авылы тырыш кешел?рг? бик бай. Хезм?тл?ре бел?н мактанырлыклар. Дулатовлар гаил?се д? шундыйлардан.

Алар к?пл?п йорт кошы б?бк?л?ре, ?рд?к-тавык чебил?ре асрый. Бернич? еллар инде бу гаил? турында тир?-якта да бел?л?р. Яз ?ит? бел?н, аларны? капкаларыннан кеше ?зелми. Каз б?бк?се, тавык, ?рд?к, к?рк? чебие алырга к?рше авыллардан, районнардан кил?л?р. Ринат Хафиз улы ?зе д? Темников, Атюрьево, Теньгуши, Краснослободск, Ельник районы базарларына б?бк?л?рне сатарга алып чыга.
Ринат Хафиз улы Дулатов к?пл?п йорт кошлары ?рчет?г? моннан д?рт (2010нче елны) еллап элек кереш?. И? башта ?з-?зе?не эшле ит? программасы буенча район ?з?генд? бирелг?н башлангыч капитал акчасына инкубатор алып кайта. Ике эшсез якташына эш урыннары ача.
Беренче елдан ук башлаган эше у?а. Белгечлеге буенча агроном Ринат Хафиз улы кош-кортка яш?? ?чен тиешле шартлар булдыра: кормушка, су эч? корылмаларын ?зе т?зи, лампалардан алып вентиляция ??м климат-контрольл?рг? кад?р ?айлаштыра. Беренче к?нн?н ук каз б?бк?сен? кир?кле витамин ??м микроэлементларга бай ашамлыкны Самарадан алып кайтса, ? б?ген мондый еракка бармый торып, к?рше Пенза ?лк?сенн?н ген? кош ?рчет?г? кир?к-яракны алып кайта. Йомыркаларга килг?нд?, аларны да т?рле яклардан алып кайтырга туры кил? эшм?к?рг?: я М?ск??д?н, я Башкортстаннан...?мма Дулатовны? кош фермасында борын т?ртк?н кошлар, тиешле шартларны ?т?г?нд?, ху?аларына бары тик шатлык кына ?л?ш?. Гомумм?н, кошчылыгында хезм?тне заман тал?пл?рен? ярашлы оештырырга омтыла Ринат ?ф?нде.
Ринат Хафиз улы Дулатов кош-корт ?рчет? бел?н шогыльл?н?не? икенче елында ук (2011) Мордовия сату министрлыгыны? эшм?к?рл?рг? диг?н 150 ме?лек грантын яулап, эшен ?стер?г? керт?е д? у?ай н?ти??л?рг? ирешерг? ярд?м итк?н. Икенче сараен т?зеп, кошларны? т?рлесен - каз б?бк?се бел?н тавык чебисе ген? т?гел, к?рк? бел?н ?рд?к чебил?ре д? асрый ??м аларны? санын елдан-ел арттырып кил?. Б?ген, к?рк?л?рне ?стереп, итен сату эше бел?н д? шогыльл?н?. Сатып алырга тел?г?нн?рг? ишеге ачык.
Ринат Хафиз улы барлык эшне гаил?се бел?н берг?л?п башкарып чыга. Аны? тормыш ипт?ше Ильмира Ш?риф?ан кызы, авыл администрациясенд? баш бухгалтер булып хезм?т итс? д?, кошлар ?рчет? сезонында отпуск алып, ирене? эшм?к?рлек эшенд? ярд?м ит?. Олы улы Айрат, Н.П.Огарев исеменд?ге университетны? авыл ху?алыгы б?леге 3нче курс студенты, бар буш вакытын ?тисене? “у? кулы”на ?верел?; ху?алыктагы эшл?рне, болындагы печ?нне чабуга кад?р башкарып чыга. Х?тта Тархан урта м?кт?бене? 6нчы сыйныфын т?мамлаган кече улы Марат та кулыннан килг?н эшл?рне башкарып чыга - булыша. ?мма гаил? бел?н ген? артып килг?н производствоны ?айлаштырып булмый. Эшм?к?р Ринат ?ф?нде ярд?мг? бер авылдашын сезонлы эшк? алган.
Темник районы эшле ит? ?з?ге ки??шм?сенд?ге ?тк?н ел чыгышында Ринат Хафиз улы: “...б?ген 2 ме? каз б?бк?се ??м чебеш ?итештер?без. Мин тагы я?а птичник т?зедем, ди. Тагы бер инкубатор алып, тагы ике кешене эшле ит?рг? ?ыенам, диг?н булса, ? б?ген аралашканда - 4 ме? каз б?бк?се ??м шул ук кад?р бройлер тавык, 1 ме? ?рд?к, 2 ме? к?рк? чебеше инкубаторларда чыгарып саттым. Кош ?рчемен елдан-ел арттырып торам. Сатып алучыларда безд? чыгарылучы ?рд?к ??м каз б?бк?л?рен? ихтыя? зур, ч?нки алар халык ышанычын к?пт?н аклаган. Кош сатуны? быелгы чоры да у?ышлы ?тте. Кил?се елга да планнар зурдан”, - ди эшм?к?р с?зен йомгаклап.
Кошчылык со?гы елларда аграр секторда т?п тармакларны? берсен? ?верелде. Нич? еллар буе билгеле бер тармакта эшл?п, шактый т??риб? туплаган фермерга да гомере буе н?рс?г?дер ?йр?нерг?, заман сулышын тоеп, я?адан-я?а шартларга яраклашып яш?рг? туры кил?. Авыл ?ирлекл?ренд?, авыл ху?алыгы тармагында эшл??чел?рг? бер ген? д? ?и?ел т?гел. ?з к?чл?рен фермерлык сукмагында сынап карарга тел??чел?р ?чен мондый ш?хесл?рне? бай т??риб?се – чын табыш. Язмамны т?г?лл?п, аларга бары у?ышлар, гаил? ныклыгы ??м с?лам?тлек кен? телисем кил?.

Наил? Насырова