Була ик?н д?ньяда мог?иза. Кайбер якта ?киятт?ге алтын йомырка салучы тавыклар, кикрикле бик? салган ике йомырка кабыгына “Л? илл??а илл? Алла?ы” дип язылган тавыклар да бар. Мордовияне? Ельник районында (башка якларда да булгалый) ике ел берр?тт?н ма?гаена ай т?шерелг?н тай туа. Шул тай турында язарга булдым.Борынгы д?верд? (Европа ??м Азияд? б.э.к. 4 нче ме?ьеллыктан м?гъл?м) барлыкка кил? ат асраучылык. Ат, кулга ??м йортка иял?штер?д?н со?, х?рби эшт?, кешел?рне? ху?алык ??м рухи тормышында ???миятле роль уйный. К?п кен? борынгы халыкларда (шул ис?пт?н скифлар, ?уннар, т?ркил?р, Урта Идел ??м Урал алды халыклары) ат асраучылык ху?алыктагы т?п ш?гыльл?рне? берсе булып санала. 16 гасыр урталарында атлар безне? якка да китерел?. Крестиян ху?алыкларында атларны башлыча й?к ташу ?чен кулланалар. Безд? н?селле чабыш ??м й?к ташу (?игеп й?р?) атлары заводларында аларны ?рчет?л?р. Б?ген Ичалки районында ??м тагы бернич?сенд? ат ?рчет? заводлары бар. Рузаевка районы Татар Пешл?сенд? ат спортында катнашучы чабышкыларны Демкин Илшат ?иханша улы асрый. Ковылкино районы Крутенькая авылында яш??че Ринат Хаким улы Чураков та чабышкы атлар ?рчет?. Ат спорты бел?н кызыксынучылар килеп алып кит?л?р атларын. Алар турында “Юлдаш” та язган идек. ? ш?хси ху?алыкларда й?к ??м ит ?чен асраучыларыбыз байтак. Шуларны? берсе Мордовиябезне? Ельник районы Лобановка авылында яш?г?н К?мил Ф?ттах улы Шехмаметьев. Атларны яратып, тиешенч? т?рбиял??, а?а буыннан-буынга к?чеп килде; ул ?смер чактан ?к ат ?игеп ?сте.  Б?ген ху?алыгында атлар асрый ул. ?мма аны? атлары мог?изалы. Ике ел берр?тт?н ма?гаенда ай булган “Айбаш” ат туа ху?алыгында К?мил Ф?ттах улыны?. Бу мог?иза Габделх?й Сабитовны? “Айбаш” хик?ясенд? д? с?р?тл?нг?н. Д?ньяда шундый х?лл?р булгалый ик?н. Айбаш тай турында К?мил Ф?ттах улыны? кызы Сания ханым Утешева болай ди:
- Ай-?ай, матур да инде бу ат. ??й буе к?меш кы?гырау чы?лагандай, я?гыравык аваз бел?н кешн?п ?иб?р? иде. Аннары, еф?кт?й чем кара ялларын ?илд? тузгытып, озын-озын, салмак-салмак ыргылып, болын буйлап й?герде. ?тием ялын чиб?рк?й кызларныкы сыман ?реп ук ?иб?р? иде. Ап-ак еф?к гольфы киг?н т?сле ак ч?рк?л?рен, ялтыр кара тоякларын к?з иярм?с тизлек бел?н уйнатып, ?ерм?д?й чабып кит?. Ма?гаенда айга охшаш кашкасын, ак тасма т?сле д?вамы бел?н, башыны? кайда таба борылуын к?реп каласы?. Мондый матурлыктан й?р?кл?р ?лл? нишл?неп ук кит?, б?т?н тайларда булмас т?сле тоела иде ми?а. Х?зер Айбаш таебызны ?тием кышлыкка кертте.
Чыннан да, иял?шк?н урыны?, ?йбере? си?а кадерлер?к булганга, Айбаш та безг? шулай матур булып к?рен?дер.

Н.Х?лил