Мордовия Минсельпродхозы, я?а регламентны ?т?? й?зенн?н, мал сую ?чен махсус урыннар булдыру бурычын куйган.
Республикабызда ??м Россияд? тулаем, 1 июльд?н со? “Технический регламент Таможенного союза «О безопасности пищевой продукции» документ нигезенд? итне аерым цехларда суймаса? сата алмыйсы?, диелг?н. Бу документ Мордовия авыл ху?алыгы ??м азык-т?лек Министрлыгы сайтында да бар. Малны асралган урынында суярга ярамагач, кайда суячаклар диг?н сорау туа. Районга берне т?зерл?рме, ??р авыл саенмы, монысы алар карамагында. Х?зер авыл саен мал да юк бит... Тагы бу регламентны? ?т?лешен Россельхознадзор хезм?тк?рл?ре к?з?теп торачак. Аны бозган ?чен штрафлар к?л?ме д? шактый зур: физик затка – 1-2 ме?, р?сми затка – 10-20 ме?, юридик белеме булмаган эшм?к?рл?р ?чен – 20-30 ме?, ? юридик затларга 100-300 ме? сумны т?шкил ит?, дип язылган интернетта. Законнарны караса?, б?ген авыл ?иренд? мал асрау бик зур чыгымнар тал?п ит?. Чыгымы зур дип, халык болай да мал санын азайтты. Элек-элект?н авыл кешесе кир?к-яракка дип т? мал суеп сата иде.
?мма мал суярга урыннар бармы? 1 июльг? кад?р вакыт аз калып бара. Проектлар т?зелерг?, акчасы табылырга, булмаган ?ирл?рд? мал сую урыннары т?зелеп бет?рг? тиеш.
Бу сорауга ?авап иттереп т?б?нд?гене ?йтерг? м?мкин. Беренчед?н, РМ авыл ху?алыгы министры Владимир Сидоров тиз вакыт эченд?, регламентны бозмас ?чен, мал сую урыннарын республиканы? муниципаль районнарында булдырырга тиешбез, ди. Бу эш зур финанслауны тал?п итми, шул ук вакытта документта ?йтелг?н барлык тал?пл?рг? ?авап кайтара алган цехлар булдырырга м?мкин. Т??риб? уртаклашырлык мисаллар да бар. Республиканы? барлык ит эшк?рт? нокталарында бу эш башкарылып кил?, я?алары да булдырыла. Мисал: ?ле ген? Кочкурово районы Красномайский поселогында «Норовский» диг?н ит эшк?рт? комбинаты ачылды, Мордовия Главасы В.Д.Волков я?а агрофирмада булды. Республика Главасы ит эшк?рт? комбинатында б?генге к?н тал?пл?рен? ?авап кайтарган хайван сую линиясен, эшк?рт? ??м т?р?, итне саклау шартлары бел?н танышты. ?мма андый урыннар ?ит?рлек т?гел ?ле. 1 июльд?н со? тел?с? кайда мал суярга ярамаячак диг?н х?б?р халык арасында шау-шу ??м ризасызлык тудырды. Имеш, х?зер мал суярга уйласа?, аны ?е?д? суярга ярамый, район ?з?генд?ге, яки кайдадыр махсус чалу урынына алып барырга кир?к ик?н дип шаулаштылар.
Бу я?алык с??д? нокталарына чыгарылганнарга гына кагыла ик?н. Ветеринар тикшер? узмаган бер ризык та с??д? ноктасына чыгарылмаячак, дил?р белгечл?р. Элек юл буенда басып торган апалардан ирт?н савылган с?тне сатып алып булса, 1 июльд?н тел?с? кайда с?т сату да тыелачак. Сатылачак с?т лаборатория аша тикшер? узган булырга тиеш. Ит диг?ч, мо?а кад?р д? ветеринар белешм?сенн?н башка ит сату тыелды. Тик х?зер табиб бу эшт? ?зе катнашып, малны чалу урынына китерг?н вакыттан алып аны эшк?ртк?нг? кад?р тикшер? уздырырга тиеш, аннан со? гына белешм? бир? ала. Бер ху?а-лыкта асралган бер-нич? малны суярга туры килг?н очракта бер ген? белешм? бирел?ч?к ??м бер ген? белешм? ?чен акча т?л?т?ч?кл?р. ??р терлек ?чен т?л?рг? туры килм?яч?к.
Икенче сорау туа: районга бер ген? мал сую урыны булса, кешел?р авылдан малларын ничек итеп алып килеп, суйдырып алып кайтып кит?рг? тиешл?р? Моны? ?чен бит зур малны салып алып барырга машинасы булырга тиеш, чыгымы да байтак кына. Бензинына т?л?, чалган кешесен? т?л?...
Бу сорауларга ?авап итеп Тумпаров Мансур К?бир улы ?ит?кчелегенд? Инсар районы РАЙПОсы мал сую цехын алырга була. Бу цех к?пт?нн?н бар, ?мма “Технический регламент Таможенного союза «О безопасности пищевой продукции» документы барлыкка килг?ч, я?адан алдынгы ?и?азлар булдырып, Инсар районында ит сатучыларга ярд?м к?рс?тел?. Регламент буенча итне махсус машиналарда гына к?черерг? ярый. Моны? ?чен малны ?зене? машинасы бел?н килеп алып китеп, суйдырып китереп бир? д?. Терлек суйгандагы барлык калдыкларны махсус цехларда калдырып була. Телисе? ик?н – эчке органнарын, телисе? ик?н – тиресен. ? Кадошкино районы Адашево авылында 1 июльг? кад?р бу эшл?рне эшкуарга й?кл?г?нн?р, ч?нки бу районда андый цех б?генг? юк ?ле.
?зе? ?чен дип суйган малларга бу кагыйд?л?р кагылмый, дип юаталар авыл ху?алыгы министрлыгында. Кош-корт асраучыларга да, ?г?р сатарга уйласа, махсус урынга алып барып суйдырырга т?гел, ?енд? суеп, ветеринар белешм?се алу да ?ит?, дил?р.
Тагы бер борчыган м?сь?л? корбан чалдыруга кагыла. Корбаннарны да махсус урында гына чалдырырга кир?к булса... Мен? монысы халыкта зуррак ризасызлык тудырды. Корбан чалдырырга уйлаган кешег? малны сатып алудан башка, алып барып, суйдырып, кире алып кайту м?ш?катьл?ре д? ?ст?л?.
Мордовия м?селманнарыны? рухани ?з?ге м?фтие, УФСИН Россия И?тимагый совет ?гъзасы Фагим х?зр?т Шафиев бу турыда ?з фикерл?ре бел?н уртаклашты.
- Б?ген Л?мбер? районы Татар Тавла ??м Аксен авылы эшм?к?рл?ре х?л?л ризык ?итештер?. Республикабызда Ромодан районы Белозерье ??м тагы шундый авылларыбыз бар. Бу урыннарда мал-туарны, кошларны бугазлау м?селман кануннарына туры китереп ?тк?рел?. Тереклек сую цехларында бу эшне башкарып чыгалар. Халыкка моны? ?чен борчылып торасы юк. Корбан чалу ?з?кл?штерелми, ч?нки кеше аны сату ?чен т?гел, ? ?зен? бугазлый, ди Фагим хазр?т. Кир?к булган очракта, “Технический регламент Таможенного союза «О безопасности пищевой продукции» документ нигезенд? итне аерым цехларда суюны Россельхознадзор хезм?тл?ре тал?п итс?, ?ыелышларда халык бел?н уртак фикерг? килеп, д??л?т к?л?менд? ки??шл?шеп, аларны? ярд?ме нигезенд? урыннарны билгел?? авыр булмас дип уйлыйм. Бу эшк? к?п финанс ??м к?ч соралмый, - ди Фагим хазр?т Шафиев.
?зе?? ашарга суйса?, ху?алыгы?да мал бугазларга ярый, дил?р. Малны йорт ишегалдында чалган очракта ветеринар-санитар ??м гигиена тал?пл?ре тулысынча ?т?лми, малны? калдыкларын, м?с?л?н, ?ирг? к?меп куярга м?мкинн?р, каны да шунда ага. ? бу ярамый торган х?л. ?ст?вен?, ?леге юл бел?н терлек чалу кеше ??м мал ?чен уртак булган кайбер чирл?р китереп чыгарырга да м?мкин, – дип белдер?л?р Россельхознадзорны? д??л?т ветеринар надзор б?легенд?. Мал суя торган махсус урын кеше яши торган урыннардан 300 метр ераклыкта урнашкан булырга тиеш, ик?н. “Ике елга якын чылбырда тоткан 5-6 центнерлык ?гезне законда ?йтелг?нч? кеше яши торган ?ирд?н 300 м читк? илтеп чалганда нич? кеше гарип калачак, ?л? очраклары да булачак”, – дип ?з фикерл?ре бел?н б?леште авылда яш?г?н бер танышым. Тик регламент буенча урыннар булдыру гына ?итми, аларны терк?? ??м сертификат алу да тал?п ител?.
1 июльд?н ике т?рле регламент ?з к?чен? кер?, – дип а?латты ми?а Мордовия авыл ху?алыгы министрлыгыны? малчылык буенча белгече. – Ит ??м с?т ?итештер?д? кайбер тал?пл?р ?зг?р?. Б?ген безне? т?п максат – Б?тенд?нья с??д? оешмасы тал?пл?рен? ?авап бир? торган с?т ??м ит ризыклары ?итештер?. С?т ??м ит ?итештер?чел?р мо?а кад?р сыйфатка декларация узсалар, 1 июльд?н со? ул бетерел? ??м ветеринар сертификат барлыкка кил?, ди.

Наил? Насырова