Б?ек ?и??г? быел – 70 ел! Илебез ?итмеш ел тыныч яши. Л?кин ??р ?йг? кайгы булып керг?н, егерме сигезг? якын миллион кеше гомерен ?зг?н бу елларны онытырга безне? хокукыбыз бармы? ?зл?рене? Туган иле,  ?з балаларыны? ??м оныкларыны? азатлыгы ?чен гомерл?рен бирг?н бабаларыбызны? якты ист?леген безг? онытырга  м?мкинме? Юк, юк, юк! Моны Б?ек Ватан сугышы турында китаплар укыгач, кайсыны? авторлары ?зл?ре фронтта  катнашкан,  ?з к?зл?ре бел?н к?рг?нн?рне язганнар, шу?а  тагын да ачык а?лыйсы?. Ватан алардан Туган илл?рене? язмышы ?чен  зур ?аваплылык тал?п ит?. Гади кешел?р ?зл?рене? ?ирл?ре ?чен сугышырга бара.
Безне? авыл халкы да фашистларга каршы к?р?ш?. Туган илне? азатлыгы ?чен, ?ирд? тынычлы тормыш булсын ?чен  алар батырларча сугыша. Онытылмаслык батырлык к?рс?тк?нн?рне Туган илебез и? югары, хаклы исем – Советлар Союзы Герое исеме бел?н б?л?кли.


Геройларны? язмышы турында гыйльми хезм?тл?рд?н, матур ?д?би ?с?рл?рд?н, белешм?л?рд?н  укырга була. Х?зер кинофильмнардан да аларны? батырлыгы турында карарга м?мкин. К?п геройлар сугыш фронтындагы ист?лекл?рен ?зл?ре яза. Кайберл?рене? язмышлары турында бик аз материал бар.
Геройлар турында белешм?л?рд?н шундый материал ?ыйдык.  Б?ек Ватан сугышы елларында 11 ме?н?н артык кеше Советлар Союзы Герое исемен? лаек була. Мордовияда - 104 герой. Л?мбер? районында ике герой - А.Н.Дерябин (Атемар авылы) ??м А.А.Баляев (Пензятка авылы). Мордовияне? 33 батырына Днепр елгасын форсировать итк?н ?чен Герой исеме бирел?.
М?кт?бебезне? “Ист?лек” музеенда авылдашыбыз, Советлар Союзы Герое, Асым Айз?тулла улы Баляевка стенд багышланган. Фотор?семн?н безг? егерме бер яшьлек герой егет карый. К?кр?генд? Кызыл Йолдыз ордены балкый. Гади авыл егете, кайдан шундый к?ч алды?? Нинди уйлар бел?н дошманга каршы к?р?ште?? Халкы?ны туган ?иренд? б?хетле, тыныч тормышта яш?вен тел?де?ме син? диг?н сораулар бир?се кил? а?а. Аннары уйлангач, башы?а т?рле уйлар кил?. Без б?хетле чорда яшибез, якты м?кт?пл?рд? укыйбыз, яраткан эшл?ребез бел?н ш?гыльл?н?без, ? бит бу матур тормышны безг? Асым Баляев кебек батырлар яулап алдылар. ??м без моны беркайчанда онытырга тиеш т?гелл?р.
Асым Айз?тулла улы Баляев 1923 елны? 15 августында Мордовия Республикасыны? Л?мбер? районы Пензятка авылында крестьян гаил?сенд? туа. Туган авылында башлангыч м?кт?пне т?мамлагач, ?й ху?алык эшл?ренд? гаил?сен? булыша. Яхшы ??н?р алырга тел?п, Калининск т?б?генд?ге “Волгострой” диг?н т?з? оешмасына эшл?рг? кит?. Б?ек Ватан сугышы аны шунда тота. Ул 1941 елны? ноябренн?н дошманга каршы к?р?шен башлап ?иб?р?. А.А.Баляев 78-гвардия укчы (стрелковый) полкына эл?г?, ул т?з атучы була (25нче гвардия дивизиясе,  6нчы армия, К?ньяк-К?нбатыш фронты) ??м шунда ул беренче м?рт?б? яралана.
Баляев 1943 елны? январь ахырында госпитальд?н ?зене? полкына кайта. “????м ит?не? кызган чагы, дошманны? каршылык к?рс?т?ен ?имереп, К?ньяк-К?нбатыш фронты Донбассны? т?ньяк-к?нбатыш ?лешен азат ит?. Фронтны? берл?шм?се кайбер урыннарда 120-130 чакрым эчк? кер?. Л?кин дошман б?тен к?че бел?н каршы кил?, шу?а к?р? безне? полк артка кит?рг? м??б?р була ??м Донецк елгасы янына урнаша”,- ди Асым Айз?тулла улы . Шул к?р?шт? Баляев ?и?елч? яралана.
Августны? ахырында 6-нчы гвардия армиясе Синельниково станциясен азат ит? ??м Днепр елгасыннан ерак булмаган Войсковое авылына чыга. 1943 елны? 25 сентябрь т?ненд? 100 кешед?н торган штурм группасы оештырыла. Бу группага Баляев пулеметчик та кер?. Кара?гы т?нд? к?йм?л?рд?н паром ясыйлар ??м аларга т?ялеп солдатлар Днепрны? икенче ярына таба й?з?л?р. Ярга ?итк?ч ук, батырлар фашистларга каршы ????мг? ташланалар. Группаларга б?ленеп, солдатлар дошманны? алгы сызык оборонасын  алалар. Немец солдатлары аптырап калалар, нишл?рг? белмич? бер яктан икенче якка й?гер?л?р. Дошман артка, икенче сызык оборонасына кит?рг? м??б?р була. ?ченче сызык ?чен бик каты каршы к?р?ш башлана. Биш м?рт?б? дошман танклары ярд?ме бел?н д? каршы кил?. Баляевны? пулеметы бертуктаусыз ата. Икенче ????м вакытында группа командиры авыр яралана. Кайберл?ре танклардан курка.
- Бер адым да артка юл юк!- дип кычкыра Баляев.- Артка чигенерг? урын юк! Безне? артта – Днепр. ?аман атакага каршы торалар. Яраланган солдатлар к?б?я, мылтык тота алмаганнарны ышык урынга озаталар. Т?ш вакытына й?з кешед?н егерме ген? кала. Д?рт танкыдан булган со?гы атаканы авиация туктатырга ярд?м ит?. Бер танк туп-туры т?шк?н  авиабомбадан шартлый. Икенчесе Баляев ыргыткан янгычлы шеш?д?н кабынып яна башлый. Егерме к?р?ш?че солдаттан ?иде ген? кала. Кыр ?стенд? т?тен, янгын исе. Гвардеецлар немецларны? атакаларына ба?адирларча каршы торалар. Асым Баляев ?зе ген? егермед?н артык немецны юк ит?. Кара?гы т?ш? бел?н гвардеецларга ?ст?м? к?ч килерг? ?лгер?. Шул сугышта Асым Баляев каты яралана. Рота командиры аны тиз ген? Днепр артындагы госпитальг? озатырга приказ бир?.
1944 елны? 19 мартындагы Советлар Союзы Югары Президиумы Указы буенча батырлыгы ??м кыюлыгы ?чен рядовой гаск?ри Баляев Асымга, Пензятка егетен?, Советлар Союзы Герое исеме бирел?.
Яраларны т?з?теп, аякка баскач, Баляев Асым ?аман сафта. Асым Айз?тулла улы к?пме ген? яраланмасын, ул я?адан сугыш кырында, ?зен бер д? кызганмый, ба?адирларча к?р?ш?ен д?вам ит?. 1945 елда тагын фронтта, тагын каты яраланып госпитальг? эл?г?. ??м 1946 елда Баляев госпитальд?н ук демобилизациял?н?. Туган ягына кайта. Аннары Ногинск ш???ренд? яши. Асым Айз?тулла улы Баляев1983 елны? 25 сентябренд? ?л?.
Герой  исеме бирг?нд?, Баляевка 21 яшь кен? була. Бу яшь батырда к?пме к?ч, к?пме кыюлык булган! Х?зерге буынга аны? батырлыгы ?рн?к булып тора. Без авыл егетебезне? батырлыгын беркайчан да онытмабыз. Аны? ист?леген? авылыбызны? я?а урамы Асым Айз?тулла улы Баляев исемен й?рт?. Л?мбер? районыны? ?з?генд? к?пт?н т?гел Аллея Славы т?зелде. Шунда Баляевны? бюсты куелган. Асым Айз?тулла улы Баляев исемен м??гел?штереп, Л?мбер? ?ирене? героик тарихына кертте.
Алена Качкова,
Пензятка м?кт?бе 9 класс укучысы