Гасырлар алышынганда кешелек узганга н?ти?? ясый, кил?ч?кк? планнар кора. Бу традиция белем бир? сферасын да читл?теп узмады. Б?ген ?к инде белем бир? системасын камилл?штер?, белем сыйфатын ?стер? юллары эзл?нел?.??мгыятьк? талантлы, аралаша бел?че, инициативалы гражданнар сорала. Укып алган диплом гына тормышта ?з урыны?ны табуга гарантия була алмый. М?кт?п бусагасын атлап чыгучы ?аваплылык хисе, дисциплина, белем к?т?р?г? омтылыш, эзл?н?ч?нлек кебек сыйфатларга ия булырга тиешлеген б?тенебез бел?. Б?генге к?нд? укытуны? бигр?к т? инновацион методларыны? берсе - проектлар методы. Бу нинди д? булса проблеманы ?йр?н? ??м  гам?ли   н?ти??сен  к?рс?т? ?чен укучыларны?  м?ст?кыйль эшч?нлеген? нигезл?нг?н  укыту методы.
Проект методы эшч?нлегене? эпиграфы итеп т?б?нд?ге юлларны кулланыр идем: “С?йл? ми?а - мин онытырмын, к?рс?т - ист? калдырырмын, кызыксындыр - ?йр?нермен”. Укучы кызыксынып, ирекле р?вешт? сайлап  алган тема ?стенд? эшли; ?зе сайлап алган эшне мавыгып, кан?гатьл?н?  хисе бел?н башкара.
Проектлау, укучыларны? м?ст?кыйль эше булса да, педагог ?ит?кчелегенн?н башка у?ышлы була алмый. Башта проект эшл??не? бернич? этабын билгелибез: проектлау биремен эшл??, проект эшен башкару, н?ти??л?р ясау-гомумил?штер?, проектны яклау ??м рефлексия.
Проектны яклау - и? тир?н эз калдыручы этап. Проектлар яклау сыйныф укучылары алдында ?т?. Яклау барышында проектны? камиллеге ??м кимчелекл?ре ачылырга тиеш.
Февральне? башы бел?н Дубенка районы Кочкурово урта м?кт?бенд? проектлар яклау конкурсы уздырдык. Беренче чыгышын 8-нче сыйныф укучысы Хамидуллова Динара ясады. Аны? темасы “Ломат халкыны? ризыклары”. Татар милли ризыклары - татар халкыны? тарихтан килг?н милли ашлары, ашамлыклары. Татар халкы ?з милли ашлары бел?н бик бай.
Ломат халкыны? милли традициял?рг? бай ашлар ?зерл?? осталыгы бик к?пт?нн?н кил?. К?п гасырларга сузылган тарих д?вамында милли оригиналь ашлар барлыкка килг?н, алар ?зл?рен? ген? хас сыйфатларны ?лег? кад?р саклаганнар. Камырдан пешерг?н ашамлыклар арасында безне? авылда п?р?м?ч ?зен? берт?рле урын алып тора. П?р?м?чне ачы камырдан да, т?че камырдан да пешер?л?р, ачык ??м ябык итеп т? ясыйлар.
Кош теле, Ломатларча кылак - и? яраткан ризыкларыбызны? берсе. Озынча камыр кис?кл?рен майда кыздырып ?зерл?н?. ?зерл?? ?чен кир?кле ?йберл?р: он, йомырка, с?т, шик?р, май, тоз. Тагын Ломатыбызны? бер традицион азыгы - каз итенд? пешерелг?н салма, безне? авылда л?кш? дип ?йт?л?р. Йомыркага баскан ??м ?з куллап ??еп-киск?н л?кш?не каз шурпасы эчен? салып пешерс??, анардан да т?млер?к азык д?ньяда юк инде. Шул ризыклар турында, презентацияг? таянып, Динара эрьзя укучылары каршында бик матур иттереп с?йл?де. П?р?м?чне? ??м кылакны? рецептларын укучылар кат-кат сораштылар, ч?нки Динара аларны бик т?мле кылаклар бел?н сыйлады.
Икенче проектны 10-нчы сыйныф укучысы Мухутдинова Алсу яклады. Аны? темасы “Ломат авылыны? гореф-гад?тл?ре”. Ул Ломатны?  тарихы, традициял?ре турында чыгыш ясады. ?би-бабайлардан килг?н традиция - каз ?м?се. Казлар Ломатта борынгыдан алып тотканнар. Каз ?м?л?ре д? уздырганнар. ?ле д? авылыбызда казлар тотучылар аз т?гел. Безне? авылда Маид? апа Жалилова - йолкучылардан и? остасы. Авылдашым бик тырыш, пенсия яшенд? булуга карамастан, казларны бик матур иттереп йолка. Маид? ападан элеккеге каз ?м?л?ре ничек узуы бел?н кызыксындым,- ди Алсу.
- ?г?р ян?ш??д? к??елле, ?ыр телле кешел?р туры килс?, каз ?м?л?ре х?зер д? к??елле уза ул. ?мма шулай да элеккел?ре сагындыра. Анда бит к?ндез эш бетк?ч, кичен ?ыелышып, аулак ?йл?р оештыра идел?р. Хезм?т бел?н к??ел ачуны берг? алып бардык. Шулай уен-к?лке ясап, ?зебезг? кызык таба идек. Авыл кешесе ?чен каз ?м?се - к??елле ??м зур бер б?йр?м иде, - дип уртаклашты Маид? апа.
Алсу шулай ук Ломат авылында узган сабан туйлары турында с?йл?де. Каз ?м?л?ре ??м сабантуйлар татар ?д?биятында к?п ?с?рл?рд? ?йтелеп ала. М?с?л?н “Алмачуар”, “Туган ягым - яшел бишек” ??м башкалар. Шу?а к?р? Мухутдинова Алсу бу актуаль темада тукталды. Аны? чыгышын укучылар да, укытучылар да бик яратып ты?лады.
? Абдрашитова Алсу баштан ук “Татарларны? милли киемн?ре” темасы бел?н барчабызны кызыксынды.
Татарлардан рухи мирас бел?н берг? матди м?д?ният ?лк?сен? караган мирас та калган. Шундыйларны? берсе - халыкны? ?с киеме. ?с киемене? бик борынгы т?рл?ре, ?лб?тт?, безг? килеп ?итм?г?н. ? инде ?итк?н кад?ресе халкыбызны? кабатланмас и?ади к?чк? ия булуын к?рс?т?. Гасырлар буена халык бу эшк? ?зене? кул к?чен ген? т?гел, б?лки матурлыкка омтылышын, хыялын, эстетик з?выгын да салган.
Алсуны? презентациясе бик у?ашлы иде. Ул т?б?т?й, калфак, читекл?р, камзул, к?лм?к ??м башка кимн?р турында с?йл?де. Т?рбиял?? эше буенча завуч укучыларымны грамоталар бел?н котлады ??м кил?ч?кт? у?ышлар тел?де.
Татар теле ??м ?д?бияты д?ресл?-ренд? проектлар методын куллану - укучыларны? и?ади с?л?тен ?стер?г? эт?ргеч булып тора. Укучыларда  я?а проектлар эшл?? тел?ге туа ??м ф?нг?, милли традициябезг?, гореф-гад?тл?ребезг? карата кызыксыну уяна. И?ади эшч?нлек т??риб?сен? ия булган саен укучыларны? белем сыйфаты да ?с?.

Альфия Узбякова