Муниципаль автоном балаларда ?сеш булдыру ?з?ге – 90нчы номерлы балалар бакчасында («Центр развития ребенка-детский сад №90») Саранск ш???ре м?кт?пк?ч? учреждениясенд? милли м?д?ният ?з?ге булдырганнар. ?з?кне? тантаналы ачылышы ноябрьд? була. Олы кунаклар ??м ата-аналар кил?ч?к.
Чушкина Эльмира Индус кызы балаларда ?сеш булдыру ?з?ге – 90нчы номерлы балалар бакчасын ?ит?кли. Эшне ?и? сызганып башкара. Бинага ишекне ачу бел?н чиста, п?хт? рекреациял?р буйлап кит?се?. Балалар ?чен барлык шартлар тудырылган: я?а т?рбия бир? стандартлары тал?п итк?нч?. Эльмира Индус кызы ??г?м?сенд?:
- Бай китапхан?без ишеге ??рвакыт ачык. Спорт, тренажер заллары ??м м?йданчыклары, бассеиннары да эшли. Музыка залы ??м кабинетлар, театр студиясе,  «Изба» мини-музеебыз эшли, ?йтеп китк?н милли-м?д?ни ?з?к 19 ноябрьд? ачыла. Балаларны? с?лам?тлеге сагында медицина, массаж, физиотерапевт ??м процедуралар кабинетлары, фитобар тора. 1991нче елда т?зелг?н типовой бинада 2,5 яшьт?н алып 7 яшьк? кад?р 380 бала 14 группада т?рбиял?н?, 6 чикле м?мкинчелекле балага социаль мохитт? (среда) т?рбиял?н? шартлары тудырылган.
Муниципаль автоном балаларда ?сеш булдыру ?з?ге – 90нчы номерлы Саранск ш???ре м?кт?пк?ч? учреждениябезд? т?рле милл?т баласы т?рбиял?н?: рус, мукшы, ?рз?, татар, ?зерб?й?ан, ?рм?н, украинлы ??м башкалар. Биред? к?бр?к мордва халкыны? милли м?д?нияты яктыртылып у?ышларга ирешеп килг?нн?р, ? х?зер, Мордовияд? яш?г?н халыклар м?д?нияты, тарихы аша толерант кил?ч?к буын т?рбиял??г? шартлар тудырабыз. Шу?а ?з?кне? булдырылган максаты хезм?т ит?. Ул шулай я?гырый: м?кт?пк?ч? т?рбия бир?не? н?ти??лелеген ?стер?д? милли м?д?ният ??м Россия халкыны? рухи берлеге, Мордовияд? яш?г?н халыкны? тарихына ??м м?д?ниятына х?рм?т, этном?д?ни диалог аша булдыру. Максатыбызга иреш?без дип уйлыйбыз.
Балаларга кечкен?д?н ?к ?д?плелек, инсафлык, м?рх?м?тлек, толерантлылык т?рбиял?? ата-аналарны?, т?рбиячел?рне? аеруча ?аваплы ??м изге бурычы. Дим?к, балага ?з-?зе?не тоту, аралашу к?некм?л?ре бир? гаил?д?, балалар бакчасында башлана. Аны? нигезенд? кешелеклелек, ш?фкатьлелек, м?рх?м?тлелек, гаделлек, тыйнаклылык кебек матур сыйфатлар ята. Шул ук вакытта, буыннардан буыннарга к?чеп кил? торган т?рбия чаралары искиткеч к?пт?рле. М?с?л?н, халыкны? йола б?йр?мн?ре, календарь б?йр?мн?ре, кунакчылылык кагыйд?л?ре, ?йтемн?р, м?кальл?р, табышмаклар, ?ырлы-биюле х?р?к?тле уеннар, ярышлы уеннар яки аларны? ?ыелмасы. Моны? ?чен 90 балалар бакчасында чын м?гън?д? милли мохит тудырылган: ихлас к??елд?н башкарылган т?рле милли киемн?рд?н киенг?н (читек, калфак, т?б?т?й, камзул, алъяпкычлар киг?н татар кызлары ??м егетл?ре) курчаклар урнаштырылган к?рг?зм?се, эчт?лекле стендлар, кул эш ?йберл?ре (бакча ?ит?кчесе бел?н берг? т?рбиячел?р к?рг?зм? ?чен татар милли киемн?рне? к?бесен ?з куллары бел?н текк?нн?р), т?рле юн?лешт? башкарылган ?йберл?р, ??р т?ркемн?рд? халыкларны? тормышын, гореф-гад?тл?рен чагылдыручы почмаклар оештырылганын к?реп шатландык. ?нил?р ярд?менд? бакчада т?рбиял?н?чел?р ?чен “Баллы ярмаркалар” ?т?. Мордваларны? «пачат» диг?н т?мле юан беленн?ре, татарларыбызны? ч?кч?ге, кош телл?ре ??м башка милл?т ашамлыклары балаларыбыз к??елен? хуш кил?, дип с?йл?де ?ит?кче. Биред? балаларга тиеш т?рбия бирел? диг?н н?ти?? ясый алабыз.
Муниципаль автоном балаларда ?сеш булдыру ?з?ге – 90нчы номерлы балалар бакчасына кунакка «Якташлар» диг?н Мордовия татарларыны? милли-м?д?ни автония идар?се ?ит?кчесе Надия Низаметдин кызы Азисова килде. Ул ?з?кк? буш кул бел?н юлланмаган: татарча китаплар ??м Габдулла Тукай ?киятл?ре дискын балаларга б?л?к итеп тапшырды. Надия Низаметдин кызы балалар бакчасында т?рле халыкны? милли м?д?ниятын ?йр?н?, толерантлылык т?рбиял?? турында болай ди:
- Балаларда ?сеш булдыру ?з?ге ?ит?кчесе Эльмира Индус кызы ?йтк?нч?, бу бакчада, т?рле милл?т баласы бел?н берг?, й?зл?п татар баласы т?рбиял?н?; х?тта кайбер гаил?не? икеш?р баласы берьюлы. Ш?хес т?рбиялибез ик?н, ??р яктан ?сеш алган кил?ч?к буын кешесе ?ссен дис?к, барлык т?рбия ?лк?л?рен д? кулланып, т?рбияг? нигез балалар бакчасындагы н?нил?рг? юн?лдерелерг? тиеш дип саныйм. 90нчы балалар бакчасында барлык шартлар тудырылып килг?не к?ренеп тора: милли-м?д?ни ?з?к т? шул максатны тормышка ашыру ?чен ачыла. Биред? т?рбиячел?р халыкны? и? беренче педагогик ?с?ре булып саналган бишек ?ырларын, кешене? г?з?ллеген, сафлылыгын, аны? хыялларын чагылдырылган ?киятл?рне, эчт?лекл?ре бик гыйбр?тле ??м ?т? тапкыр т?рбия чарасы булган м?кальл?рне ??м ?йтемн?рне ки? кулланып эшли дип ?йт? алам, ч?нки стендлардагы эчт?лекле материал шул турыда с?йли.
Халык б?йр?мн?ре ??р кешене? й?р?к т?ренд? саклана, ч?нки ?ыр, биюл?р, я?а к?йл?р башкару, очрашу - танышулар да ?тк?р? бу юн?лешт? у?ай н?ти??л?рг? ирешерг? ярд?м ит?. Мисал ?чен, Сабантуебызны, русларда - Масленицаны, мордвалардагы – «Акша келу» (Белая береза) гына да алырга м?мкин. Аларны Мордовияд? яш?г?н т?рле милл?т халкы берг?л?п б?йр?м ит?, бакчада да шундый б?йр?мн?р барлык милл?т в?киле бел?н берг? ?т? ик?н. ??р халык м?д?ни, тарихи, ?хлакый ??м башка байлыкларга ия. ?леге байлыклар ??рберебезне? туган т?б?гебезд? бихисап. Саранск ш???ре м?кт?пк?ч? милли м?д?ният ?з?ге булдыру балаларда толерантлык т?рбиял??д? зур у?ыш дип саныйм. Б?генге балаларны т?рбиял?г?нд? бу м?сь?л? актуальл?рне? берсе.
Милли т?рбия бир?, халык тарихын ?йр?н?, аны? м?д?ни байлыгы турында к?заллау булдыру, туган телен?, халкына карата соклану, горурлану хисе т?рбиял??, балаларда ул яш?г?н республика, район, авыл тарихы турында м?гъл?мат бир?д?н башлана. Кырык елга якынлашкан педагогик стажлы, т?рле грамоталар иясе, югары квалификация категорияле Бабочкина Светлана Ивановна группасына килеп керг?нд?, ?ст?лл?р артында утырышкан балалар н?рс?дер эшл?п маташа идел?р. Б?лм?д? ??ръяклап тынычлык ??м т?ртип урнашкан. Кил?ч?к буын лаеклы алмаш булып ?ссен дип у?ай шартлар тудырылган. Балалар, тел?г?н чакта ??м аерым занятиел?рд?, иркен группа б?лм?сенд? урнашкан милли м?д?ният почмакларындагы т?рле милл?т киемн?рен? киенг?н курчакларны кулга алып уйный алалар, тел?с?л?р сандык ?стен? утырып ?кият ты?лыйлар. Алар шул ?йберл?рне? исемен ?йт? алалар, кайда кулланылганнарын бел?л?р. Педагогларны? тырышлыгы  н?ти??ле ?т?. Шулай балачактан ук т?рле милл?т халыкы м?д?нияты бер-берсен баета, толерантлылык т?рбияли.

Наил? Насырова