Билгеле булганча, стоматология - медицинаны? бик борынгы тармагы. Ч?нки безне? эрага кад?р 5-7 ме? еллар элек яш?г?н кеше казналарыны? тешл?ренд? идеаль бораулап чистартылган тишекл?р табылган. Шу?а карамастан, Халыкара стоматолог к?не - чагыштырмача яшь ??н?ри б?йр?м.
Теш табибы - б?ген и? нык тал?п ителг?н ??н?рл?рне? берсе. Стоматологка м?р???гать итм?г?н кеше юк. Бу к?нне б?йр?м ит? легендасы да бар. Н?къ 9 февральд? католиклар изге Аполлония Александрийскаяны иск? алып, х?рм?тли. Легенда буенча, бу хатынны коточкыч газаплаулар астында христиан диненн?н баш тарттырырга тырышканнар. Газаплаулар н?къ тешл?рг? юн?лтелг?н булган, имеш. Тел?кл?рен? иреш? алмаган явызлар ахырда аны утка ташларга булган. ? Аполлония аларны к?теп тормыйча, ?зе ялкынга атлап керг?н...
Белг?небезч?, бу д?ньяда теше авыртмаган кеше сир?ктер. Телисе?-ме, тел?мисе?ме, мен? шушы авыртулар, кайчакта саксызлыгыбыз аркасында, безне теш куючылар каршына килерг? м??б?р ит?. Мин б?ген сезг? Саранск ш???ре икенче хастахан?сенд? к?п еллар инде теш протезлары ясаучы  медицина хезм?тк?ре, югары категорияле  теш технигы Рифат Исхак улы Еналиев бел?н очрашуым турында с?йл?рг? булдым.
- Рифат, н?рс? си?а  шушы ??н?рне сайларга эт?ргеч булды?
- Л?мбер? районы Аксен гомуми урта белем бир? м?кт?бен т?мамлагач, ике д? уйлап тормыйча, хыялымны тормышка ашырырга булдым ??м Саранск ш???ренд? урнашкан медицина училищесында юл тоттым. Биш елга бер тапкыр (1990 ел) кабул ител? торган теш технигы ??н?рен, бик т? кызыклы ??м заманына сир?к профессия ?зл?штердем. Бу ир-атлар хезм?те, шул ук вакытта и?ади да. Ч?нки р?сем ясый белм?г?нн?рне? теш протезлары бик матур ??м экплуатацияд? у?айлы була алмый. Мин с?нгать м?кт?бен? д? й?рг?н идем. Биш елга бер тапкыр белемемне Казан ш???ре медицина хезм?тк?рл?рене? белемен камилл?штер? институтында ?стереп кайтам. Шулай 23 ел инде Саранск башкалабыз икенче стоматология поликлиникасында теш ясаучы булып эшлим. Ун елдан артык металлокерамика чималы бел?н эшлим. Коллективыбызга килг?нд? – тату яшибез, эш ?чен барлык у?ай шартлар тудырылган.
- Кешел?р хезм?те?не д?рес б?ялил?рме?
- К?пл?р минем эшемне бик яратып кабул ит?л?р.  Кешел?рне? чын к??елд?н р?хм?т ?йт?л?ре к?ефемне тагын да к?т?реп ?иб?р?. Эшл?г?н саен д?ртл?неп, эшлисе килеп тора.
?йтеп кит?рг? кир?к, Рифат тату, хезм?т яратучан алты балалы Исхак Айфулла улы бел?н Н?сим? Х?с?н кызы (кызганычка каршы, бакыйлыкка к?чк?нн?р) гаил?сенд? т?рбиял?неп ?с?. Белемг? омтылучан (Н.П.Огарев университетыны? медфагында да укып ала), тырыш, югары квалификацияле белгеч; ?рн?к ?ти ??м тормыш ипт?ше.
- Тешл?рг? экологияне?, ашау - эч?не?, нерв киерекелегене? йогынтысы бармы? Яшьли тешсез калып, протезлар куеп й?рм?с ?чен, н?рс?л?р эшл?рг? кир?к?
- Теш - ул бик сизгер орган. Шуны? ?чен бары тик чиста су, азык-т?лек кулланырга, табибка гел к?ренеп торырга, тешл?рне вакытында д?валап торырга ки??ш ит?р идем.
Тешл?ре? ??рвакыт таза, нык, с?лам?т булырга тиеш, дидем. Без еш кына тешл?ребезне? с?лам?т булуы турында уйлап, артык эшл?рне башкарып ?иб?р?без. Нинди хаталар ясыйбыз ик?н? Без к?некк?н гам?лл?рг? тешне ирт?н уянуга ук чистартуыбыз,  реклама «?йр?тк?нч?», ашаганнан со?, сагыз кабарга ашыгуыбыз кер?. ? д?реср?ге тешне ирт?нге аштан со? чистарту у?айрак санала. Сагыз ч?йн?г?нд? ризык калдыклары теш араларына, фиссуарларга (тешт?ге кечкен? чокырлар) кереп кала.  Авызны чайкап алу файдалырак, дип ки??ш ит? Рифат Исхак улы Еналиев. Тагы теш щеткасы кыллары тырпаеша башлагач кына алыштырырга кир?к. Кыймм?тле щетка шактый озакка ?ит?. Аны ф?кать даими р?вешт? сабын бел?н юып торырга гына онытмагыз. Теш авыртканда, авызны тозлы, содалы су, календула, шалфей т?н?тм?се бел?н чайкарга ??м озакламый табибка барырга кир?клеге турында онытырга ярамый. Ки? таралган кариес ??м эрозия авырулары турында да ?йтми китеп булмый. Кариесны? с?б?пчесе - тешл?рг? утырган ризык калдыкларында барлыкка кил? торган бактериял?р. Кариес вакытында д?валанмаса, микроорганизмнар, токсиннар тагын да эчк?р?к ?теп, пульпаны (теш куышлыгындагы тамырлар ??м нервлар урнашкан йомшак тукыма) боза башлый. Чыдап булмаслык теш авыртуыны? с?б?бе мен? шул инде. ? эрозия вакытында ризыклардагы (химик элементлар, цитруслар, тоз, газланган су ?. б.) кислота тора-бара теш эмален ??м дентинны боза - теш (яки р?тт?н бернич? теш) ?слеген? зыян кил?. Вакытында табибка м?р???гать итм?с?гез, тешне саклап калу м?мкин булмаячак ??м инде безг? туры юл ачыла. Шунда югалткан теш урынына т?рле чималдан – пластмасса, алтын, тимер, - металлокерамикадан ясалганын утыртып куябыз.
Мен? шулай Рифат Исхак улы Еналиев яраткан хезм?тенн?н ямь табып яши бел?. Аны? х?л?л ?ефете Гелсир? Р?ст?м кызы, профессиясе буенча шулай ук доктор, икенче Балалар тудыру йорты регистрактурасында эшли ??м ирен? ??рвакыт ышанычлы тер?к булып тора. Берг?л?п ике бала т?рбиялил?р; Динара 8 сыйныфта ??м Линар 1 сыйныфта Большеелховка гомуми урта м?кт?бенд? белем алалар. Алар ?ти-?нил?ре т?сле бик яхшы укыйлар. Шушы матур гаил?д? т?рбиял?н?чел?р д?, ?ти-?нил?ре кебек, кил?ч?кт? табиб булырга хыялланалар.

Наил? Насырова